Karpuz Nasıl Yetiştirilir? Ekimi ve Teknikleri

Cucurbitaceae ailesinden gelen karpuz (Citrullus lanatus), dünyaca popüler bir tarım ürünüdür. Su dolu, büyük, tatlı bir meyvedir ve yaz aylarında ferahlatıcı bir lezzet sunar. Çoğunlukla sıcak iklim bölgelerinde, uzun tarihli bir tarım uygulamasıyla karpuz yetiştiriciliği yapılmaktadır.

Karpuzun Yetişme Koşulları

Karpuz sıcakları fazla seven, düşük sıcaklıklardan ise fazlaca etkilenen bir tarım ürünüdür. Yetiştiriciliği en düşük 10-12 °C ile kısıtlanır. Fide dikimi veya tohum ekimi hava sıcaklığı 10°C’nin üstüne çıkmadan yapılmamalıdır. Tohum ekimi yapmak için toprak sıcaklığının ortalama 15°C olması beklenmelidir. Sıcaklık 12 °C’nin altına düşürse çimlenme görülmez.

Bir çöl bitkisi olduğu için yüksek sıcaklıktan çok fazla etkilenmez. 27-30°C arası optimum sıcaklık isteğidir. Daha yüksek sıcaklıklara maruz kaldığı takdirde ilk başta meyve dökülmeleri sonraki aşamalarda ise yaprak ve meyvelerde güneş yanıkları meydana gelebilir. Karpuz nem konusunda pek seçici değildir. Düşük veya yüksek nem oranında zarar görmeden yetiştirilebilir. Kavun gibi hassas olmamakla birlikte, nem oranının %95’in üzerine çıkması durumda mantarsal hastalıklar görülebilir.

Dişi çiçek oluşumu kısa gün koşullarında, erkek çiçek oluşumu ise uzun gün koşullarında artar. Karpuz, iyi drenajlı tınlı ve hafif toprakları tercih eder. İyi bir drenaj, su birikimini önleyerek köklerin çürümemesini sağlar.

Karpuz, bazı ülkeler haricinde çoğunlukla susuz yetiştirilir. Karpuz bitkisi diğer kültür bitkileriyle karşılaştırıldığında toprak asitliğine karşı daha dirençlidir. Fazla olmamak koşuluyla toprağın hafif asitli olması bir sorun teşkil etmez. pH 5,0-6,5 arasında en elverişli toprak reaksiyonu alınmıştır. Karpuz daha asitli topraklarda yetiştirilmek istenirse uygun bir şekilde kireçleme yapılabilir.

Karpuz Nasıl Yetiştirilir?

Karpuz yetiştirilmek istenilen arazinin toprak hazırlığına sonbahar aylarında başlanır. Sonbahar yağmurları öncesinde derin bir sürüm yapılır. Dipkazan yardımıyla sert tabaka patlatılır. Ocak ve şubat aylarında ikinci kez toprak işlenir. Bu aşamada taban gübresi verilerek toprak yeniden işlenir ve ekim-dikim işlemine hazır hale gelmiş olur.

Gübrelerden fosforlu olan ocak ayında toprak hazırlığı yapılırken, potaslı ve azotlu gübreler ise üçe bölünerek verilir. İlki karpuz dikimi sırasında, ikincisi çiçeklenme aşamasında, üçüncüsü ise meyveler ceviz büyüklüğüne ulaştığında verilir. Karpuza potasyum verilmesi ayrıca önemlidir. Potasyum, çiçeklenmeyi artırarak meyve kalitesini yükseltir. Kabuğa parlaklık ve dayanıklılık verir, renk ve şeker oranını dengeler, meyvelerin depo ömrünün uzun olmasını sağlar. Karpuz, tohum ekimi yapılarak yetiştirilir ancak fide ile yetiştirmek erkencilik açısından avantajlıdır.

Karpuz fideleri 11×11 cm boyutlarında plastik torbalara ekilebilir. Hazırlanmış olan plastik torbalar yüksek tüneller ve seralar içine alınıp dizilir, sonra tohum ekimi yapılır. Tünel veya seralar gerektiğinde ısıtılabilmelidir. Torbalara ekilecek olan tohumlar öncesinde ıslatılıp çatlatılabilir. Çıktıktan sonra ara ara sulanan, gübrelenen ve otu temizlenen genç fideler 30-45 gün içerisinde dikime hazır hale gelmiş olur. Hazırlanan tünel yerleri rüzgâra paralel olmalıdır. Tünelin uzunluğu arazinin durumuna ve üreticiye bağlı olarak değişebilir.

Tünel uzunluğu genellikle 12-14 m, genişliği 100-120 cm ve yüksekliği 50-60 cm olmaktadır. İki tünel arası mesafe ise dıştan dışa 80 cm olmalıdır. Bu sayede bitki aralarındaki iki metrelik mesafe korunur. Tünellerin iskelet malzemesi olarak 4-6 mm’lik demir çubuklar kullanılır. Bu demir çubuklar yarım ay şeklinde hazırlanan seddelere enlemesine toprağa çakılır. Sulama işlemi karpuzlarda bitkinin gelişme dönemi göz önünde bulundurularak yapılmalıdır.

Dikim aşamasında can suyu verildikten sonra bitkinin çiçeklenme dönemine kadar su ihtiyacı azdır. Kurak geçen yıllarda bir miktar su verilebilir. Çok su verilirse bitkinin çiçeklenmesi gecikir. Bu zamanlarda su azar azar direkt tünellerin içine verilmeli veya salma suyla sulanmalıdır. Bitki çiçeklenmeye başladığında su ihtiyacı da artar. Meyve olgunlaşma aşamasında en üst noktaya ulaşır. Sulama, kontrollü ve dikkatli yapılmalıdır. Hasat zamanına yakın dönemde sulama kesilmelidir. Eğer kesilmezse çatlama ve çürüme gibi sorunlar yaşanabilir.

Karpuz Ne Zaman Ekilir?

Karpuz (Citrullus lanatus) ekim zamanı, ilkbahar ve yaz aylarıdır. Bu mevsimlerde ekilmiş olan tohumlardan hasat sonuna verimli ürün elde edilir. Toprak ve iklim şartları bu aylarda ekim için uygundur.

Karpuz Yetiştirme Yöntemleri

Karpuzlar, zamanı geldiğinde tohumlarının doğruca hazırlanan yerlere dikilmesi şartıyla üç yöntemle yetiştirilir. Sıra usulü, ocak usulü ve çukur usulüdür.

Sıra Usulü

Çoğunlukla geniş işletmelerde daha kolay ve ekonomik olduğu için uygulanan bir yöntemdir. Bu yöntemle hazırlanan tarlada gelişme yönü, yayılma kuvveti ve toprak karakteri baz alınarak 1,5- 2 m arayla ve pulluk yardımıyla 5-6 cm derinliğinde çizgiler açılır. Çizgilere hemen ardından sıra üzerinde 90-100 cm aralıklarla her ekim yerine 2-4 tohum yerleştirilerek ekim yapılır. Sonrasında hafif tırmık geçirilerek çizgiler kapatılır. Arkasından toprak hafifçe bastırılır ve sürgü çekilir. 10-12 gün içerisinde tohumlar çimlenerek toprak yüzüne çıkar.

Ocak Usulü

Bazı bölgelerdeki yetiştiriciler, çizgi usulü yerine ocak usulü ekimi tercih etmektedir. Bunun için hazırlanan yerlere aynı ölçüler kullanılarak 40-50 cm çapında ve 15-20 cm derinliğinde açılan çukurların dibine 5-10 cm kalınlığında gübreli toprak yataklık olarak yerleştirilir. Bunun üzerine 3-4 adet tohum ekilir ve üzeri kapatılır. İlk çapa işleminden sonra her ocakta en çok 2 bitki bırakılarak diğerleri sökülür.

Çukur Usulü

Bu yöntem en çok Diyarbakır karpuzlarında görülür. Bu yöntemde ilkbahar mevsiminde nisan ayı içinde sular çekildikten sonra 3’er m arayla 1 m uzunluğunda, 50 cm derinlik ve genişliğinde çukurlar açılır. Açılan çukurlarda yalnızca kum bırakılır. Çukurun iki yanında nemli kum üzerinde çürümüş güvercin gübresinden birer kürek doldurulur. Bunun üzerine tekrar nemli kum eklenir. Çukurun iki yanında oluşan bu yığın üstüne 3-4 adet karpuz tohumu eklenir. Bir hafta 10 gün içerisinde tohumlar çimlenerek körpe fide gelişimi başlar.

Karpuz Nasıl Budanır?

Karpuzda budama işlemi üstün vasıflı ürün elde etmek amacıyla yapılır. Bitki çeşidinin iriliğine göre genellikle 1-3 arasında meyve bırakılarak diğerleri daha küçükken koparılmalıdır. Üzerinde meyve olmayan yan koltuklar ise dibinden koparılmalıdır. Ana sürgünlerin çok uzamasını önlemek için uç alma işlemi yapılmalıdır. Böylelikle besin maddeleri bitkinin boyunun uzamasına yardım etmek yerine mevcut meyvelerin irileşmesinde kullanılır.

Karpuzda Sulama Nasıl Yapılır?

Ülkemizde karpuz yetiştiriciliği genellikle susuz olarak yapılmaktadır. Çok kurak zamanlarda birkaç defa sulama yapılabilir. Sulama işlemi genellikle oluşturulan sıra aralarına suyun alınarak sızdırılması şeklinde yapılır. En uygun sulama yöntemi damlama sulamadır.

Karpuzda Gübreleme Nasıl Yapılır?

Karpuzun gelişme ve yayılma kuvveti oldukça fazladır. İri meyveleri kaynaklı besin maddesi ihtiyacı çoktur. Bu nedenle yetiştirilecekleri yerin iyi gübrelenmesi gerekir. Verilecek gübrenin miktar ve çeşidi toprak karakterine ve toprakta bulunan besin maddesi oranına göre değişir. Ortalama olarak dekara 5-6 ton iyi vasıflı yanmış ahır gübresiyle, dekara 15 kg azotlu, 20 kg potaslı ve 30 kg fosforlu gübre verildiği takdirde iyi sonuçlar alınmaktadır.

Karpuz yetiştiriciliği, tarımsal bir uygulama olmanın yanı sıra bir sanattır. Karpuz (Citrullus lanatus) sağlık açısından yararlı besin maddelerini içerisinde barındırır ve tarım pazarında önemli bir yere sahiptir. Ekim zamanı, su ve iklim ihtiyaçları, toprağın kalitesi gibi faktörler karpuzun sağlıklı bir biçimde büyümesi için önemlidir. Bu süreçte doğru bilgi, dikkatli bakım ve doğal dengeyi koruma becerisi önemlidir.