Cennet Hurması Yetiştiriciliği Nasıl Yapılır?

Cennet hurması ya da bir diğer adıyla Trabzon hurması ( Diospyros Kaki L.) Ebenaceae familyasından çok yıllık bir bitkidir. Anavatanı Çin’dir. Çok eski tarihlerde Çin’den Japonya’ya getirilmiş ve üretimine başlanmıştır. Kaynaklarda Japon elması ya da Kaki olarak da adlandırılmaktadır.

CENNET HURMASI NEDİR?

Cennet hurması iyi bir A vitamini ve askorbik asit kaynağıdır. Olgun meyvenin yenmeyen kabuk etrafında ve ham meyvede meyve etine kıyasla daha fazla askorbik asit bulunmaktadır. Ayrıca meyvenin iç kısmına yaklaştıkça askorbik asit artış göstermektedir. Cennet hurmasının önemli bir özelliği olan burukluk, içerdiği fenolik bileşikler kaynaklıdır.

Meyvenin içerdiği bu fenolik bileşikler ve askorbik asit meyveye antioksidan özellik sağlamaktadır. Bir subtropik iklim meyvesi olan Cennet hurması ülkemizde en çok Akdeniz Bölgesi’nde yetiştirilmektedir. Bu meyve kış mevsiminde kışın yapraklarını döktüğünden Marmara, Ege ve Karadeniz Bölgeleri’nde yetiştiriciliğine rastlanmaktadır. Cennet hurmaları Diospyros cinsindendir.

Diospyros’un sözcük anlamı; Dios (Baştanrı) ve Pyros (dane) sözcüklerinin birleşmesiyle meydana gelmiş olan Tanrıların yiyeceğidir. Meyvelerin görüntülerinin güzelliği ve tatlarının mükemmel olmasından kaynaklı bu adı almıştır.

CENNET HURMASI BİTKİSEL ÖZELLİKLERİ

Cennet hurması ağacının kök yapısı, kullanılan anaç türüne göre farklı yapıdadır. Meyveleri yenen kültür çeşitlerinin anacı kazık köklü olup, az miktarda saçak kök bulundurmaktadır. Ağacının gövdesi gri renklidir. Kullanılan anaç türünün yaşına ve kuvvetine göre 12-35 cm çapında, boyu ise ortalama olarak 5-6 m olup 12 m’ye kadar ulaşabilmektedir. Cennet hurması ağaçları dik, yarı dik ya da yayvan olarak gelişim gösterir. Türlerine göre de dalları orta kuvvetli ve kuvvetli şekilde gelişmektedir.

Dikim işleminin ikinci ve üçüncü yıllarında fazlaca obur dallar meydana çıkar. Obur dallar kuvvetli ve dik şekilde büyür ve dallanmaz. Üçüncü yıldan sonra abur dallar azalarak çok sayıda kısa meyve dalcıkları meydana gelir. Yapraklarının üst yüzü düz, alt yüzü ise tüylüdür. İlkbahar mevsiminde yeni çıktığında parlak açık yeşil renktedir.

Daha sonrasında parlak koyu yeşil rengine döner. Sonbahar mevsiminde ise soluk kırmızı-turuncu-sarı-yeşil renklere dönüşür. Bu özellikleri göz önüne alındığında süs ağacı olarak peyzaj tasarımlarında kullanılmaktadır. Cennet hurması ağaçları kış mevsimine girişte yapraklarını döker. Meyvelerin olgunlaşmasına kadar olan zamanda bu haliyle hoş görüntüler oluşturur.

CENNET HURMASI EKOLOJİK İSTEKLERİ

Cennet hurması bir subtropik iklim meyvesidir. Sıcak ılıman iklim şartlarına da uyum gösterir. Kışları ılımlı olan bölgelere iyi adapte olur. Tam dinlenme zamanındayken -17℃’ye kadar olan sıcaklığa dayanabilir. Gelişme döneminde yaprakları -3℃’de zarara uğrayabilir. Soğuklama ihtiyacı 200-400 saat arasında olup, düşüktür. Meyvelerin olgunlaşabilmesi için ise 140-160 gün gibi bir süreye ihtiyaç vardır.

Yazları yüksek sıcaklıkların olduğu bölgelerde güneş yanığı meydana gelebilir. Cennet hurması yüksek hava nemi ister. En kaliteli meyveler de nemli bölgelerden elde edilir. Hava neminin az olduğu yerlerde sulamayla iyi ürün alınsa da güneş yanığı bu bölgelerde de görülebilir. Cennet hurması aşırı tuzlu olmadığı taktirde çok farklı toprak şartlarına uyum sağlayabilir. Buna en uygun topraklar, derin, iyi drene olmuş, besin ve organik maddelerce zengin, orta ağır topraklar en uygun topraklardır. pH’ı 6.5-7.0 arasında olan topraklardan en iyi sonuçlar alınır. Kullanılan anacın türüne göre toprak özellikleri farklılıklar gösterebilir.

CENNET HURMASI ANAÇLARI

Cennet hurması için aşılı fidan üretimi söz konusudur. Bu amaçla kullanılan en yaygın üç tür; Diospyros kaki, Diospyros lotus ve Diospyros virjiniana’dır. Diospyros kaki, ülkemizde kullanımı en yaygın olan anaç türüdür. Kazık köke sahiptir, az saçak kök yapar. Kuvvetli şekilde gelişir. Bütün türlerle iyi uyuşur. Toprak nemine karşı hassastır. Kök kanserine karşı dayanıklıdır. Diospyros lotus, bolca saçak kök yapar. Bu da şaşırtma işleminde kolaylık sağlar. Dip sürgünü vermez. Kurağa karşı dayanıklıdır. Drenajı zayıf topraklara karşı hassastır. Kök boğazı çürüklüğüne hassastır. Diospyros virjiniana, iri ağaçları olur. Geç verime yatar ve bolca yüzeysel saçak kök oluşturur. Çokça dip sürgünü verir. Klora, kirece ve aşırı toprak nemine karşı dayanıklıdır.

CENNET HURMASI ÇEŞİTLERİ

Cennet hurması özellikleri açısından türleri iki ana grupta incelenebilir. Tadı buruk olan çeşitler ve tadı buruk olmayan çeşitler. Bu gruplar da kendi içlerinde iki alt gruba ayrılırlar. Tozlanmaya bağlı olarak değişen ve tozlanmaya bağlı olarak değişmeyen çeşitler.

• Tadı buruk olan çeşitler: 1. Tozlanmaya bağlı olarak değişen (Triumph, Fuji), 2. Tozlanmaya bağlı olarak değişmeyen (Hachiya, Persimmon Seedless, Tamopan)
• Tadı buruk olmayan çeşitler: 1. Tozlanmaya bağlı olarak değişen (Kaki Tipo, Nishimura Wase, Mikatani Gosho, Vainiglia), 2. Tozlanmaya bağlı olarak değişmeyen (Fuyu, Izu, Jiro, Suruga)

Tadı buruk olanlarda tozlaşmaya bağlı olarak bazı çeşitlerinde burukluk kaybolur ve meyve kahverengileşir.

CENNET HURMASI KÜLTÜREL İŞLEMLER

Cennet hurması bahçesinde örtülü veya örtüsüz toprak işleme yapılabilir. Örtüsüz işlemede toprak işlemeyle yabani otların yok edilmesinin yanı sıra, sulama veya yağmurla meydana gelen kaymak tabakasının kırılması, böylece suyun toprağa kolay işlemesi ve toprağın havalanması sağlanmış olur. Ağaç diplerinde oluşan otlar çapa yardımıyla temizlenir. Sulama suyunun yetersiz olduğu yerlerde örtüsüz toprak işleme yapılması daha uygundur.

Hava neminin az olduğu yerlerdeyse örtülü toprak işleme daha uygundur. Cennet hurması ağaçları kısa zamanlı susuzluğa dayanabilir. Sulama işlemi yardımıyla daha kaliteli ve iri meyveler alınır. Bitkinin aşırı susuz kalması yaprak ve meyvelerinin erken dökülmesine neden olur. Sürgün ve meyve dönemlerinde düzenli sulanması gerekir.

Sulama zamanı iyi ayarlanmalıdır. Aksi taktirde meyvelerde çatlamalar oluşur. Meyvenin rengi yeşilden sarıya dönünce sulama yapılmamalıdır. Cennet hurması bahçelerinde dengeli ve düzenli bir gübreleme işlemi için belirli aralıklarla yaprak ve toprak analizleri yapılmalıdır. 3 yılda bir dekara 3-4 ton çiftlik gübresi sonbaharda sürümle beraber toprağa karıştırılmalıdır.

Budama işlemi ise dikimden sonraki ilk üç yılda yapılır. Fidanın taçlandırılmasında değişik doruk dallı modifiye lider sistemi uygulaması yapılabilir. Değişik doruk dallı sisteminde amaç, gövde üstünde düzgün aralıklarla 3-5 dalın gelişmesini sağlamaktır. Şekil oluştuktan sonra fazla bir işleme gerek yoktur. Yalnızca çok kuvvetli dallarda tepe alımı yapılabilir. Verimde dalgalanmayı önlemek amacıyla, aşırı verimin olduğu yılda tam çiçeklenmeden sonra 20 gün içerisinde meyve seyreltmesi yapılır. Meyvelerin çevresindeki yapraklar da berelenmeye sebep olduğundan koparılır.

Cennet hurması yetiştiriciliği, düzenli bakım ve sabır gerektiren bir süreçtir. Subtropikal iklimlerde yetişen, A vitamini açısından zengin ve antioksidan özelliklere sahip bir meyvedir. Cennet hurması yetiştiriciliği için düzenli sulama, özenli budama ve dengeli gübreleme gibi işlemler gereklidir. Görselliği sebebiyle de peyzaj tasarımlarında tercih edilen bu meyve, farklı bölgelerde ekonomik değeri olan çeşitlere sahiptir.