Bitkilerden Kompostlama Nasıl Yapılır?

Organik atıkların doğru şekilde yönetilmesi ve dönüştürülmesi gerekmektedir. Doğru bir şekilde yönetilmediği ve dönüştürülmediğinde çevre kirliliğine, metan gazı emisyonuna ve salgın hastalık risklerine sebep olabilmektedir. Organik atıkların doğru şekilde yönetimi geri dönüşüm, enerji üretimi ve kompostlama gibi alanlarda olmaktadır.

Bu yazımızda kompostun çeşitlerine ve bitkisel artıklardan kompost yapma gibi konulara değineceğiz.

Kompostlama Nedir?

Kompostlama, organik atıkların doğal bir şekilde ayrıştırılması ve dönüştürülmesi sürecidir. Kompostlamada çoğunluğu gözle görülemeyen mikroorganizma adını verdiğimiz canlılar ortam oksijenini kullanarak organik maddeleri biyokimyasal yolla ayrıştırır. Sebze ve meyve artıkları, yapraklar gibi organik malzemeler kullanılarak çeşitli kompost örnekleri oluşturulabilir.

Kompost Çeşitleri Nelerdir?

Kompost, organik atıkların doğal bir şekilde ayrıştırılması ile elde edilen verimli bir toprak iyileştiricidir. Kompost çeşitleri de kullanılan malzemelerin ve kompostlamanın sürecinin özelliklerine göre farklılık gösterebilir.

Soğuk Kompost

Soğuk kompost, organik malzemelerin doğal olarak ayrışması ve çürümesiyle oluşan gübreleme malzemesidir. Az bakım ve minimum emek gerektirmesinin yanı sıra en uzun süren yöntemdir. 6 ay ile 2 yıl arasında tamamlanması sürebilir. Evde kompost yapımı için kullanılabilen yöntemdir.

Yığına sürekli organik madde eklenebilmesi avantajken sürekli organik madde eklenmesi C/N oranına dikkat etmeyi gerektirir. Faydalı mikro canlıları yok etmemesi avantajı arasında yer alırken patojenleri yok etmemesi dezavantajıdır. Ayrıca doğal olaylara uzun süre açık kaldığından besin değerinde düşme olabilir.

Sıcak Kompost

Sıcak kompost, organik malzemelerin yüksek sıcaklıklarda hızla ayrışması ve çürümesiyle oluşan bir gübreleme malzemesidir. Hızlı kompost yapımı konusunda sıcak kompost kullanılabilir.

Sıcak kompost hızlı oluşması, ihtiyaç duyulan verimin hızlıca sağlaması, patojenlerin ve yabancı ot tohumlarının yok edilmesi konusunda avantajlar sağlamaktadır. Bunların yanı sıra karbon azot oranını iyi bilmeyi ve yeterli organik maddeyi hazır bulundurmayı gerektirir. Fazlaca emek istemektedir.

Kompost Çayı

Kompost çayı, organik bahçecilikte kullanılan bir gübreleme ve toprak iyileştirme yöntemidir. Kompost çayı yönteminde çürümüş organik materyal yani kompost su ile karıştırılarak sıvı bir gübre elde edilir. Kompost çayı hazırlamak için filtre veya bir kompost torbası kullanılır. Bu kompost torbası veya filtre, kompostun sularla temasını sağlarken büyük parçaların da dışarıda kalmasını sağlar.

Elde edilen sıvı bitkilerin yapraklarına ya da köklerine uygulanabilir. Kompost çayı, bitkilerin besin ihtiyaçlarını karşılayarak bitki sağlığını destekler ve toprak verimliliğini artırır. Topraktaki faydalı mikroorganizmaların popülasyonunu artmasına neden olur. Bitkilerin direncini artırır ve toprak sağlığını iyileştirir.

Solucan Kompostu (Vermicompost)

Solucan kompostu, organik atıkların solucanlar tarafından sindirilmesi ile oluşan bir kompost çeşididir. Solucan kompostu üretmek için genellikle kırmızı Kaliforniya solucanı tercih edilmektedir. Solucanların organik atıkları sindirim sistemlerinden geçirmesi sonucu elde edilir. Solucanların sindirim sistemlerindeki yararlı mikroorganizmalar, bakteriler, enzimler, hormonlar ve mantarlar da bu sayede gübreye geçmiş olur.

Ayrıca sindirim sistemlerinde solucanları koruyan vücut sıvısı da gübreye geçmektedir. Bu da bitkilerde patojenlere karşı direnç sağlamaktadır. Vermicompost toprağın pH dengesinin ve biyolojik yapısını düzenlenmesine, toprağın organik maddece zenginleşmesine ve toprağın fiziksel yapısını iyileştirmeye kakı sağlar.

Bokaşi Kompostu

Soğuk kompost yapım yöntemi olan bokaşi kompostu, organik atıkların fermente edilerek kompost haline getirilmesiyle oluşan bir gübreleme yöntemidir. Bokaşi Japonca bir kelimedir ve anlamı da fermente olmuş organik madde demektir. Eski Japon geleneklerini esas alarak geliştirilmiş olan bokaşi kompostu etkin mikroorganizmalar sayesinde oluşmaktadır.

Bokaşi kompostu yapmak kompost yapmaktan çok turşu yapmaya benzer. Küçük bir kovada, besin kaybı olmadan, çevirme ve karıştırma yapmaya gerek olmadan yapabilirsiniz. Her türlü organik atığı rahatça parçalayabilmesi en büyük avantajıdır.

Sıvı Gübre (Biyo-gübre)

Bitkilere doğrudan sulama suyuyla verilen, organik madde içeren, canlı organizmalardan oluşan ve bitkilerin beslenmesini sağlayan gübredir. Biyogübre suyun, mikroorganizmaların ve organik atıkların bulunduğu bir fermantasyon tankında mikroorganizmaların organik atıkları parçalaması sonucunda üretilmektedir. Çevre dostu bir gübreleme sağlamaktadır.

Toprağın pH dengesini korumaya yardımcı olur. Besin maddelerini içerdiğinden bitkilerin sağlıklı büyümesini ve gelişmesini sağlar. Toprağın organik madde içeriğini artırır.

Kompost Malzemeleri Nelerdir?

Evler dahil olmak üzere okullar, ofisler ve restoran gibi birçok yerdeki organik atıklar kompost malzemesi olarak kullanılmaktadır. Meyve sebze artıkları kompost için en mükemmel malzemedir.

Yapraklar ve otlar kimyasal kalıntı içermemek koşulu ile, kahve telveleri ve çay poşetleri de plastik ve metal parçalar içermemek koşulu ile kompost için uygundur. Saman, kuru çimen, kâğıt ve karton, yumurta kabukları, ahşap parçaları gibi malzemeler kompost yapımında kullanılabilecek organik atıklardır.

Bitkisel Artıklardan Kompost Nasıl Yapılır?

Bitkisel artıklardan kompost yapma ilk olarak malzeme toplama aşaması ile başlamaktadır. Kompost yapımı için kullanılacak bitkisel atıklar ve organik malzemeler toplanır. Toplanılan malzemeler küçük paçalara ayrılır. Bunun nedeni kompostun daha hızlı bir şekilde parçalanmasını sağlamaktır. Daha sonra kompostun yapımı için uygun bir konteyner veya yer seçilmelidir.

Burada dikkat edilmesi gereken nokta havalandırma ve drenajın yapılabilecek olmasıdır. Kompost yapılırken yeşil ve kahverengi malzemeler katmanlar şeklinde konulur. Yeşil malzemeler hızlı çürüyen ve nem içeren malzemelerdir. Kahverengi malzemeler ise daha yavaş çürür ve hava sirkülasyonunu artırır. Kompostun nemli kalması önemlidir. Ayrıca düzenli olarak karıştırılarak havalandırılması gerekmektedir. Bu şekilde kompostlama basamakları uygulanarak bitkisel atıklardan kompost elde edilebilir.

Kompost Ne Kadar Sürer?

Kompost yapımının ne kadar süreceği malzeme, nem ve havalandırma, yeşil ve kahverengi malzemelerin dengesi, sıcaklık ve karıştırma gibi faktörlere bağlıdır. Ancak ortalama olarak bitkilerin kompostlanma süresi 2-6 ay arasında değişmektedir. Nem düzeyinin sürekli kontrol edilmesi ve kompostun karıştırılması kompostlanma sürecinin hızlanmasına yardımcı olabilmektedir.

Kompost ve Gübre Farkları Nelerdir?

Kompost, gübre değildir. Ancak içerisine belirli oranlarda azot, fosfor ve potasyum ilavesi ile gübre olarak kullanılabilir. Kompost, toprağın yapısal ve besleyici özelliklerini iyileştirmek için kullanılır. Toprağın su tutma kapasitesini artırır, mikroorganizma aktivitesini teşvik eder ve toprağın pH dengesini düzenler.

Gübre toprağa bitkilerin gelişmesini teşvik etmek ve verimliliği artırmak için kullanılır. Bitkilerin ihtiyaç duyduğu besin maddelerini sağlamak için kullanılır.

Kompostun Toprağa ve Bitkilere Faydaları

Kompost toprağın erozyona karşı direncini artırır. Kimyasal gübre kullanımını azaltarak toprağın uzun vadede sürdürülebilir bir şekilde verimli kalmasına katkı sağlar. Organik atıkların değerlendirilmesi ve geri dönüştürülmesi konusunda yardımcı olur.

Bitkilerin hastalıklara ve zararlılara direncini artırır. Topraktaki faydalı bakteri ve mantarların çoğalmasına yardımcı olur. Toprağın su tutma kapasitesini artırır. Toprağın havalanmasını, drenajını iyileştirir ve pH dengesini düzenleyerek bitki için optimumum büyüme koşullarının sağlanmasına yardımcı olur.

Kompostlamanın Sürdürülebilirlik ile İlişkisi

Kompostlamanın toprağa ve bitkilere faydalarından bahsederken kimyasal gübre kullanımını azaltmasından ve atıkların değerlendirilmesinden söz etmiştik. Atıkları azaltması, dönüşümü sağlaması ve kimyasal gübre kullanımını azaltması sürdürülebilirlik açısından katkı sağlamaktadır.

Bu yazımızda kompostlama nedir bundan bahsettik. Bitkisel artıklardan kompost yapma atık yönetimi ve geri dönüşüm konusunda sürdürülebilirliği sağlamaktadır. Tarımda kompostun yapımı ve kullanımı kimyasal girdilerin azalmasında ve daha çevreci bir tarım gerçekleşmesinde önemli bir adımdır.

Son olarak çevreye duyarlı, ekolojik tarım yöntemi agroekolojik tarım hakkında detaylı bilgi için “Agroekolojik Tarım Ne Demek?” adlı rehberimize de göz atabilirsiniz.